“Daha, pandemi dönemine girmeden evvel sorunlar mülteciler için çoğalmaya başlamıştı…”

“Pandemi öncesinde, çalıştığımız şehrin cafelerinde müşteriler azalmıştı, bu durum işten çıkartılmalara neden oluyordu. Oysa mülteci LGBTİ+’ların çalışacağı tek alan cafelerdi….”

“Psikolojik sorunlar bin kat arttı. Pandemiden, elbette herkes çok etkilendi; fakat mülteci LGBTİ+’lar, seks işçiliği yapanlar, HIV ile enfekte olanlar kat kat daha çok etkilendi. Bu dönemde intihar girişimleri çoğalmaya başladı..”

Cümleler, HEVİ LGBTİ+ Derneği‘nin, pandemi sürecinde mülteci LGBTİ+‘lara dair hazırladıkları rapordan.

HEVİ LGBTİ+‘dan Müzeyyen Araç, mülteci LGBTİ+‘ların pandemi öncesinde de çok büyük sorunları olduğunu belirtiyor ve sorunlara yenilerinin eklendiğini söylüyor. Sorunlara dair acil önerilerini Araç şöyle sıralıyor:

“Pandemi döneminde  mülteci LGBTİ+’ların gıda ve hijyen malzemelerine ücretsiz erişimi sağlanmalıdır. Devlet kurumları ya da mülteciler alanaında çalışan uluslararası kuruluşlar bunu sağlamalıdır. Mülteci LGBTİ+’lara kısa dönemli de olsa kira desteğinde bulunulmalıdır. Çünkü çoğu sokağa atılma tehdidi altında.”

“Mülteciler maskelere erişemedi”

Raporda mülteci LGBTİ+‘ların anlattıkları şöyle:

*Daha, pandemi dönemine girmeden evvel sorunlar mülteciler için çoğalmaya başlamıştı. Mesela sim kart uygulamalarında sorun yaşandı. Yabancı kimlikli insanlara satılan sim kartlar sadece üç ay kullanıma açıktı. Bu, geçici sim kartlar bile sadece pasaportu olanlara satılıyordu. Kaçak giriş yapanlar Turkcell ve Türk Telekom’dan sim kart alamamaya başladı.

*Biliyorsunuz sağlık sigortası diye bir şey kalmamıştı. Bu konuda hiçbir ön hazırlık da yapılmamıştı. Oysa kronik hastalığı olan kişiler var, HIV ile yaşayan insanlar var… Bu uygulama herkesi şoka uğratmıştı.

*Doktor randevusu alırken sıkıntılar yaşandı. Sağlık sorunu olup ilaç kullanması gereken insanlar sıkıntı yaşadı. Sonrasında, İl Göç İdaresi bu olayı softlaştırdı. Raporlar üzerinden sigortalar açılmaya başlandı. Zaten, ekonomik sıkıntılar yaşayan mülteci LGBTİ+’lar rapor almak için 100 TL civarında bir meblağ ödemek durumunda bırakılıyorlardı. 100 TL küçük görünebilir ama bu miktar, mülteciler için büyük bir meblağ.. Görünür olmamaları için de zaten cafelerin mutfaklarında çalıştırılıyorlardı.

*Pandemi dönemine bu sorunlarla başlamış olduk: Sigortaların kapatılması… İletişim sorunu… Gandi’nin bir lafı vardı “bir insanın yaşamını almak istiyorsan iki şey yeterlidir: Bir sağlık güvencesini elinden alman, iki iletişimini kesmen. Bunların ikisi de yapıldı. Sağlık sigortaları kapatıldı; sim kart alımlarına sınırlamalar getirildi.

*Covid geldi; herkes işten çıkartıldı. Pandemi öncesinde kimse birikim yapmamıştı; zaten verilen ücretler birikim yapmaya da yetmiyordu. Kiralar çok yüksekti. Bir evde beş kişi de yaşasa kirayı ödeyecek ekonomik bir güç oluşmuyordu. Pandemi döneminde karşılaştığımız şeylerden bir tanesi de dezenfektan fiyatlarının uçması oldu. Düne kadar 2 TL’ye evimize aldığımız kolonyaların fiyatı, bu süreçte uçtu; insanlar kolonya alamadı. Maske dağıtımında sorun yaşandı. Maskeler mültecilere erişmemeye başladı. Dışarı çıkılamaz olundu.

“Covid evhamı vardı hepimizde”

*Covid öncesi, mülteciler zaten belli ayrımcılıklara uğruyorlardı. Bir de Covid eklenince mülteciler iyice evlere çekildi. Covid yaşamı, sosyal hayatı kısıtladı.. Çünkü: Ev içerisindesin. Çalışmıyorsun. Sorunlarını düşünmek için bolca zamanın var. Ve, yaşamına son veriyorsun. Hepimizi en çok üzen de açlık oldu.

*Pandemi sürecinde Covid şüphesi taşıyan mülteciler için sağlık hizmetleri ücretsiz oldu. Yaşadığımız şehirde Covid şüphesi gösteren benim bildiğim mülteci LGBTİ+ yoktu ama hepimizde evham vardı. Psikiyatri ilaçları kullanan arkadaşlarımız zorluk yaşıyor, randevu alamıyorlardı. İlaçlara erişim sorunu yaşandı; buna, sonra bir çözüm üretildi. Yaşadığımız şehirde Covid şüphesiyle hastaneye giden mülteci LGBTİ+’nın ayrımcılığa maruz kaldığının bilgisini almadık ama diğer illerde ayrımcılık yapıldığını duyduk.

Sınırdaki mülteciler…

*Pandemi dönemine denk gelen başka bir kriz daha yaşadık: Sınırların açılması, mültecilerin sınırlara gitmesi krizi. Mülteci LGBTİ+ arkadaşlarımız bir gecede evlerini kapattılar. Eşyalarını, çok az paralara sattılar, sınıra yöneldiler. Döndüklerinde evleri de paraları da yoktu. Psikolojik olarak çok kötü durumdaydılar. Sınırdan dönüşler pandemi dönemine denk geldiği için kendi arkadaşlarının ayrımcılığına da maruz kaldılar. “Sınıra gittin, kesin Covid bulaşmıştır, evime alamam, sağlığımı düşünüyorum” gibi sözlerle karşılaştılar. Bir çok insan ortada kaldı.

*Sınırda yaşanılan insanlık dışı muameleler tarif bile edilemez. Sınırdan dönen herkes mekanizmayı şöyle anlatıyor: Yunanistan ve Türkiye sınırları arasında kalan bir bölge var. Türkiye kapısından çıkan çoğu kişi orada toplanıyor. Yunanistan kapısı kapalı olduğu için orada sıkışıyorlar ve Türkiye’ye geri dönmek istiyorlar. Kapıda, geri dönüş belgesi imzalatılıyor. Bu belgeyi imzalayan kişiler hakkında adli süreç işletilecek. Bu alana girmeyip dışarıdan izleyenler bunları bize aktarıyor.

*Sınırdakilerin çoğu Afganistanlı, İranlı ve Suriyeliydi. Türkçe konuşabiliyorlardı ama Türkçe okuyamıyorlardı. Okuyamadıkları için de o belgeleri -ne olduğunu bilemeden- imzalıyorlardı. Dönenlerin psikolojileri bir faciaydı. Kendi ülkelerinden Türkiye’ye gelirken her şeylerini kaybetmişlerdi. Burada da zar zor bir düzen kurmuşlardı. Bu algı operasyonuyla tekrar her şeylerini kaybettiler. Başka bir umuda doğru gitmişlerdi, boş çıktı.

İranlı mülteciler..

*Sonuç:  Sıfır. İntihar girişimlerinde yaşanan artışın bu sürece denk gelmesinin de tesadüf olduğunu düşünmüyorum. Edirne sınırına gidenler bu sorunları yaşadılar. Fakat gitmeyip kalanlar da gidenler kadar linç edildi. Mesela Samsun’da, yabancı insanların evleri işaretlendi. Ev sahipleri, döverek onları evlerinden kovdu.

*Özellikle de, İranlı mülteciler özelinde arttı. Covid’in Türkiye’den önce İran’da görülmesi neden gösterildi. Sanki koronavirüs bizlerin kanında varmış gibi, İranlı olduğumuz için bizle temas kurulmaması gerekiyormuş gibi davranıldı. Bunu sadece halk yapmadı. Bu türden ayrımcılıkları, kurumlarda da, hastanelerde de, eczanelerde de açık bir biçimde hep yaşadık. Diyanet’in son açıklamalarından sonra ayrımcılık, baskı daha da arttı.

*Bütün dünya, şimdi bir belirsizlik yaşıyor. Mülteciler bu belirsizliği koronvirüsten önce de, yıllarca hep yaşadılar. İnsanlar, pandemi döneminde bizi belki daha iyi anlamışlardır. Çünkü belirsizlik ne demekmiş, damgalanmak ne demekmiş onlar da gördüler. Şuan Türkiye’deyim; güvenli üçüncü ülkeye ne zaman gideceğimi hiç bilemedim.

*Bu dönem için tek bilmemiz gereken mültecilerin bir kısmı açlıkla mücadele ediyor. İş yok, destek yok. Maskeye erişimimiz ya hiç olmadı veya çok zor şartlarda oldu. Para olsa bile dışarı çıkmamız için maske yok.

*Haberlerde kadının, Çinli sandığı için çocuğa saldırdığı söylendi. Sanki Çinli olunca saldırmak bir hak olacakmış gibi, yapılanlar savunuldu. Bu olaydan ne sonuç çıkarabiliriz? Bu durum Covid’e özgü değildir. Her zaman, her şeyin suçlusu mültecilermiş gibi davranılıyor. Aklıma hep şu soru geliyor: Covid-19 bir şekilde geçecek; peki ırkçılık geçecek mi, ayrımcılık geçecek mi? Korkarım ki pandemi bitecek ama ayrımcılık devam edecek.