Her ülkede muhabir ve editörler, toplumlarında uygunsuz kabul edilen sözcükleri kullanmaktan kaçınmaya çaba gösteriyor. Böylelikle medya reaktifleşiyor ve statükoyu güçlendiren bir dille konuşmaya yöneliyor. Dünyanın farklı yerlerinde gerçekleştirilen cins çözümlemeleri statükonun ya da “yaygın” söz dağarcıklarının kadınların toplumdaki eşitsiz konumunu pekiştirdiğini ortaya koyuyor.
Ancak, medya yeni sözcükleri düzenli bir biçimde kullanarak ya da belli bir sözcüğün belli bir insan grubu için neden olumsuz yada uygunsuz bir anlam kazandığını açıklayarak toplumda belli kişilere ilişkin algının değişmesinde proaktif bir rol de üstlenebilir, böylelikle değişimin güçlü bir ögesi haline gelebilir.
Medyanın ilettiği mesajlardaki son ekleri “adam, adamı” olan terimler de cinsiyetçi ya da kadınları görünmez kılan sözcükler arasında sayılabilir. Ofisboy, fabrika kızı türünden alçaltıcı terimler de bu şekilde adlandırılan kişileri çocuk konumuna düşüreceğinden sakıncalı sayılır.
Bununla birlikte “siyasal doğruluk”ta her zaman ifrata varma tehlikesi de vardır. Örneğin Basın İçin Yaşsızlık Sözlüğü’nde E. Hemingway’in “İhtiyar Adam ve Deniz” adlı romanının aslında “Kıdemli Yurttaş ve Deniz” olması gerektiği ileri sürülebilmiştir.
Aşağıdaki listede cinsiyetçi, kadınları dışlayan, çoğunlukla kadınları ve kızları aşağılayıcı oldukları için kullanmaktan sakınılması gekeken bir seçme sözcükler listesi bulacaksınız. Listede, bunlara cinsiyet vurgusu içeren tekil yada cins yansızlığı belirgin çoğul seçenekler sunuluyor. Bununla birlikte cins yansızlığı belirgin terimlerin cinsiyetçiliği önlemenin yanı sıra kadınları görünmez kılabileceğini de akılda tutmakta yarar var. Belli bir sözcüğün kullanılmasının bir iş ya da rolü yalnızca erkeklerin gerçekleştirebileceği algısını güçlendirdiği durumlarda cinsiyet vurgusu içeren seçeneklere ayrıca yer veriliyor.
Sorunlu Sözcükler Seçenekler
A
adam | kişi,insan,erkek |
adam adama | bire bir, teketek, kişi kişiye |
adam etmek | düzeltmek, onarmak, yoluna sokmak,eğitmek |
adam gibi | doğru dürüst,insana yaraşır |
adam kayırmak | iltimas geçmek,ayrıcalık tanımak |
adam olmak | yetişmek, iyi biryere, duruma gelmek |
aktör | öge, fail,etken |
ata | soy-sop |
B
barmaid | içki sunucusu |
bilim adamı | bilim kadını, bilim adamı, bil gin, bilimci, bilginler |
C-Ç
centilmen anlaşması | sözlü anlaşma |
çalışan anne/karı/kadın | ev dışında çalışan anne/karı/kadın |
çalışan anneler | ev dışında çalışan anneler |
çocuğa sarkıntılık | çocuk tacizi |
D
dansöz | kadın dansçı |
devlet adamı | devlet yöneticisi,politikacı, politik önder |
devlet adamlığı | politikacılık, devlet yöneticiliği |
E
erkek eşcinsel | eşcinsel |
erkeksiz | tek kadın/yalnız anne |
evlenmemiş baba | tek/yalnız baba |
evlenmemiş adam | tek/yalnız erkek |
evlenmemiş anne | tek/yalnız anne |
evlenmemiş kadın | tek/yalnız kadın |
F-H
fabrika kızı | kadın işçi, fabrika işçisi |
hizmetçi | ev işçisi/yardımcısı |
homo, ibne | eşcinsel |
hostes | kabin görevlisi/uçuş yardımcısı |
İ
ihtiyar | yaşlı, yaşlı kadın, yaşlı erkek |
insanoğlu | insan soyu, insanlık, insan türü, insan toplumları, halklar |
istihdam sınırı | iş ayrımcılığı |
işadamı | iş kadını, iş adamı |
iş adamları | iş dünyası/çevresi, iş kadınları ve iş adamları |
işe adam almak | istihdam etmek, personel almak |
K
kadın sürücü | sürücü |
kadın eşcinseliği | lezbiyenlik |
kadınsı | nazik, yumuşak, müşfik |
kameraman | kameracı |
kat hizmetçisi | otel işçisi |
kısır | çocuğu olmayan |
kız almak | evlendirmek, akrabalık kurmak, dünürolmak |
kız çocuğu | kız |
kız gibi | yeni, kullanılmamış |
kız oğlan kız | cinsel deneyim yaşamamış kadın, erkek |
kız kesme | taciz |
kızlık soyadı | evlenmeden önceki soyadı |
kızlık zarı | himen |
komi | garson yardımcısı |
O-P
ofisboy | büro görevlisi |
oğlan çocuğu | oğlan |
orospu | fahişe, seks işçisi |
peder (dini) | rahip |
S
seks eşitliği | cinsel eşitlik |
seks kimliği | cinsel kimlik |
sevici | lezbiyen |
T-U
temizlikçi kadın | temizlikçi |
tercih yanlısı hareket | kürtaj yanlısı hareket |
tersine ayrımcılık | lehte ayrımcılık, olumlu eylem |
uşak | ev işçisi |
Y-Z
yaşam hakkı | kürtaj karşıtı hareket |
yaşam yanlısı hareket | kürtaj karşıtı hareket |
yıkılmış yuva | tek/yalnız ebeveyn ailesi |
zenci | siyah, Afrikalı Amerikalı (ABD’de) |